تحلیل نمرات خرده آزمون های مقیاس WISC – IV
وکسلر ۴ مقیاس مناسب جهت تشخیص کودکان اختلالات یادگیری و شروع درمان
تعریف سازه هوش :
قابلیتی که در شخص وجود دارد و منجر به شکل گیری اقدام هدفمند، تفکر منطقی و ارتباط موثر با محیط پیرامون می شود(.وکسلر )۱۹۴۴
نکات کلی راجع به نحوه اجرا و تفسیر آزمون :
هدف از اجرای خرده آزمون های اصلی تعیین هوشبهر کل یا نمره ی توانایی ذهنی عمومی است .
هدف از اجرای خرده آزمون های جانشین دریافت اطلاعات بالینی تکمیلی درجهت غربالگری تشخیص و شناسایی است.
۱۵ نمره تراز: ۱۰ نمره تراز آزمون های اصلی، ۵ نمره تراز آزمون های جانشین
۵ نمره فرایند: طراحی با مکعب بدون امتیاز زمانی ، نمرات ظرفیت عدد مستقیم و معکوس ، نمرات حذف کردن تصادفی و ساختاری
توانایی عمومی شامل: مقیاس فهم کلامی و مقیاس استدلال ادراکی
چیرگی شناختی شامل: مقیاس حافظه فعال و مقیاس سرعت پردازش
دانش آموزان ناتوان یادگیری*دانش آموزان کم توان ذهنی * ADHDدانش آموزان تیز هوش *دانش آموزان عقب مانده ذهنی :
چیرگی شناختی < توانایی عمومی
هوشبهر توانایی عمومی، برآورد تقریبی از هوش کل دانش آموزان دارد
| هنگامی که هوشبهر توانایی عمومی از چیرگی شناختی بالاتر بوده و این تفاوت فراتر از ۱۲ نمره باشد، می توان به بروز ناتوانی یادگیری و اختلال بیش فعالی توام با نقص توجه تاکید داشت.
|
- توصیه می شود تا حداکثر امکان ، آزمون های اصلی حذف نشوند و در رویارویی با آزمودنی هایی که مشکوک به مشکلات تحولی ـ عصبی هستند علاوه بر آزمون های اصلی ، از آزمون های جانشین نیز استفاده شود.
- توصیه می شود چنانچه آزمودنی عملکرد ضعیفی در آزمونهای اصلی نشان داد از آزمونهای جانشین استفاده شود.
۳- حذف بیش از دو آزمون اصلی ، باعث فقدان روایی نیمرخ هوشی آزمودنی می شود.
۴- آزمون های رمزگذاری نمادیابی و حذف کردن، در استعداد یابی ورزشی استفاده می شوند. - بررسی «امتیاز زمانی » در آزمون های زیر اهداف خاصی دارد:
مکعب ها : الف(پردازش همزمان ب( سرعت پردازش
حافظه فعال : الف( کارکردهای مجری مرکزی
سرعت پردازش : الف(دقت و تمرکزو توجه ب( استمرار توجه
اطلاعات بالینی قابل استنتاج از آزمون های جانشین:
تکمیل تصاویر ADHD
محاسبات LD
اطلاعات: یادگیری آموزشگاهی – ld
استدلال کلمه: خلاقیت
*** پایین بودن هوشبهر سرعت پردازش در مقایسه با هوشبهر کل به عنوان زمینه ای برای بروز اختلالات حرکتی و اختلالات نقص توجه- بیش فعالی در نظر گرفته میشود.
*** نمره پایین در مقیاسهای استدلال ادراکی از هوشبهر کل با ماهیت اختلالات حرکتی همراه بوده و میتواند به بررسی احتمالی مرتبط با اختلالات حرکتی منجر شود.
*** پایین بودن مقیاس فهم کلامی از هوشبهر کل با آسیبهای مغزی و نقص در ساماندهی و ادراک کل نگر و گاهی اوقات ضعف در تفکیک زمینه و متن و اختلالات رشد زبان همراه است.
جدول طبقه بندی نمرات تراز
| نمرات تراز | طبقه بندی |
| ۱-۴ | خیلی ضعیف |
| ۵-۷ | پایین تر از متوسط |
| ۸-۱۲ | متوسط |
| ۱۳-۱۵ | بالاتر از متوسط |
| ۱۶-۱۹ | برتر |
عملکرد کودکان LD در WISC-IV
- در طراحی با مکعب با امتیاز زمانی نمره پایین و بدون امتیاز زمانی نمره بالا می آورند.
- اگر کودک LD هم در طراحی با مکعب ها و هم در استدلال ادراکی نمره پایین بگیرد، مشکل در جانبی شدن است.
- نمرات کودک LD در حافظه فعال و خرده آزمون های آن پایین است.
- کودک LD در مراحل اول کند و به مرور زمان با سرعت بیشتر عملیات را انجام می دهند.
- نمادیابی ، ظرفیت عددو توالی حرف و عدد برای شناسایی LD کمک زیادی می کنند؛ استدلال کلمه نیز در این زمینه نقش زیادی دارد.
- نمره پایین در استدلال کلمه ، تکمیل تصاویر، طراحی با مکعب ها، مفاهیم تصویر ومحاسبات.
- مقیاس حافظه فعال، حساسیت شدیدتری را به ناتوانی یادگیری دارا بوده و از آن می توان به عنوان مقیاس معتبر در تشخیص و شناسایی ناتوانی یادگیری استفاده نمود.
- استفاده از محور ترکیبی SCAD : Sمعرف نمادیابی، C معرف رمزگذاری، A معرف محاسبات و D معرف ظرفیت عدد میباشد؛ که نمرات پایین در نمرات SCAD میتوانند با تشخیص ناتوانی یادگیری مرتبط باشند.
- هنگامی که نمرات مرتبط با محورهای ترکیبی ACID و SCAD از هوشبهر کل پایینتر بوده و این تفاوت به بیشتر از ۱۰ نمره سوق یافته است، باید به پراکنش یا تفاوت معنادار تأکید داشت و زمینه را برای تشخیص اختلالات نقص توجه- بیشفعالی و ناتوانی یادگیری فراهم نمود
- (۱/۸۷)+۲۵ (نمره تراز محاسبات + رمزگذاری + اطلاعات + ظرفیت عدد( =عاملACID
- )(۱/۸۷) +۲۵نمره تراز نمادیابی + رمزگذاری + محاسبات + ظرفیت عدد( =عامل SCAD
- در صورتی که نمره هوشبهر «عدم حواس پرتی» و «سرعت پردازش» حداقل از ۱۰ نمره پایین تر از نمره هوشبهر کل می باشد، می توان به احتمال بروز ناتوانی یادگیری و اختلال توجه تاکید داشت
- در مقایسه هوشبهر فهم کلامی و استدلال ادراکی با هوشبهر کل تفاوت بیش از ۶ نمره و حافظه فعال با هوشبهر کل ۷ نمره و سرعت پردازش با هوشبهر کل ۸ نمره بهعنوان تفاوت معنادار در نظر گرفته میشوند.
- هنگامی که تفاوت بین هوشبهرهای فهم کلامی، استدلال ادراکی، حافظه فعال و سرعت پردازش با هوشبهرکل بیشتر از ۸ نمره بود، آنگاه آزمونگر در تفسیر نیمرخ هوشی به پراکندگی معنیداری بین حداقل یک مقیاس از مقیاسهای چهارگانه با هوشبهر کل تأکید داشته و زمینه را برای اختلالات عصبی- تحولی در نظر میگیرد.
- پایین بودن نمره حافظه فعال از هوشبهر کل نشاندهنده ناتوانی یادگیری است.
- کودکان با ناتوانی نوشتن علاوه بر هوشبهر پایین در حافظه فعال امکان دارد نمرات پاینی را در سرعت پردازش نشان دهند.
- نمره به دست آمده از شاخص توانایی عمومی با ۸ آزمون ، در مقایسه با نمره هوشبهر کل مقیاس )با استفاده از ۱۰آزمون( برآورد واقعی تری را از تواناییهای واقعی آزمودنی مشکوک به ناتوانی یادگیری را نشان میدهد.
- در صورتی که هوشبهر توانایی عمومی از هوشبهر کل مقیاس بالاتر باشد و این تفاوت فراتر از ۸ نمره مشاهده گردد، باید فرایندهای مرتبط با تشخیص احتمالی ناتوانی یادگیری و دیگر اختلالات عصبی- تحولی را مدنظر قرار داد.
- مقایسه شاخص چیرگی شناختی با شاخص توانایی عمومی بهعنوان یکی از اقدامات مؤثر در تشخیص و شناسایی ناتوانی یادگیری محسوب میگردد.
- با توجه به شاخص توانایی عمومی و مقایسه آن با هوشبهر کل مقیاس میتوان دریافت که نقاط ضعف در حافظه فعال و سرعت پردازش بهعنوان سرنخهای تشخیصی در سنجش ناتوانی یادگیری محسوب میگردد و باید بتوان از مقیاسهای حافظه در کودکان در راستای تشخیص ناتوانی یادگیری استفاده به عمل آورد. مقایسه هوشبهر حافظه فعال و سرعت پردازش با هوشبهر کل از کارایی چندانی برخوردار نبوده و ضروری است تا به مقایسه هوشبهر حافظه فعال و سرعت پردازش با هوشبهر توانایی عمومی پرداخته شود.
- نمره پایین در مقیاس حافظه فعال با ناتوانی یادگیری، نمره پایین درمقیاس فهم کلامی با اختلالات زبان و طیف اُتیسم، نمره پایین در مقیاس سرعت پردازش با اختلالات نقص توجه- بیش فعالی یا اختلال حرکتی، نمره پایین در مقیاس استدلال ادارکی با اختلال آسپرگر همراه است.
عملکرد کودکان ADHD در WISC-IV
- این افراد درسرعت پردازش نمره پایینی می گیرند.
- در رمز گذاری سیر پسرونده ای دارند.
- در تکمیل تصاویر و مفهوم تصویر نمره پایینی می گیرند.
- در استدلال کلمه حتی با سرنخ نمره خوبی نمی گیرند.
مقیاس فهم کلامی
مهارت ها و اهداف مورد بررسی :
- یادگیری آموزشگاهی
- یادگیری کلامی در محیط آموزشگاه
- تفسیر معنایی کلمات
- شناسایی روابط مفهومی
- شکل گیری مفاهیم زبان در محیط اجتماعی و آموزشگاهی
- استدلال انتزاعی: شباهت واژگان استدلال کلمه
- استدلال عینی: فهمیدن اطلاعات
- توانایی معنی شناختی و ساختار شناختی: ۱- تلفظ: اختلالات زبان و گفتار ، بریده گویی ، لکنت زبان ۱- تولید ۲- رمزگشایی
| نکته : مقیاس فهم کلامی را می توان جایگزین مناسبی برای هوش کلامی در نظر گرفت. |
| نکته : اگر هوشبهر فهم کلامی پایین تر از هوشبهر کل باشد معرف نقص در زمینه های کلامی و توانایی های زبانی است. |
بررسی و تفسیر تک تک خرده آزمون ها
مقیاس فهم کلامی
| شباهت ها
|
مهارت ها و اهداف مورد بررسی :
- ادراک شنیداری)فهم شنیداری ۱ کلمه(
- توانایی مفهوم سازی کلامی )یافتن ویژگی مشترک(
- تفکیک نشانگان اصلی و فرعی
استدلال کلمه:
الف( بیان کلامی
ب( شکل گیری مفهوم:
-۱ شناخت ویژگی های مشترک -۲ طبقه بندی ویژگی های مشترک)اصلی – فرعی( -۳بازگو کردن یک نشانه اصلی
- بازیابی حافظه: ارتباط بین مفاهیم مشترک
- استدلال سیال
- تفکر منطقی
- استدلال انتزاعی
نمره پایین در شباهت ها بیانگر:
- نقص ادراک شنیداری
- انتزاعی گرایی ) فرایندی شناختی است که به طبقه بندی ویژگی های مشترک یک مفهوم تاکید دارد.(
- تفکیک زمینه و متن
- استدلال قیاسی- تمثیلی
- زبان بیانی
- تاخیر در رشد
- اختلالات زبانی
نکات مهم در اجرا و نمره گذاری آزمون شباهت ها :
(ثبت پاسخ آزمودنی در فرم ثبت جهت ارزیابی های دقیق ، لازم است.)
سه قاعده در مورد پاسخ های آزمودنی:
قاعده اول: باز خورد اصلاحی؛ در صورتی که آزمودنی پاسخ نداد یا پاسخ نادرست داد.
قاعده دوم: ارزیابی دقیق پاسخ های غیر عادی؛ الف) ابتکاری و خلافانه ب) زمینه های بالینی و آسیب شناسی
قاعده سوم: کج فهمی های بنیادی: خطاهای شناختی بسیار رایج در پاسخ ها
تحلیل محتوای پاسخ های درست:
الف) ۲ نمره ای: نظام طبقه بندی عمده (انتزاع گرایی، ارتباط بین دو مفهوم)، برقراری ارتباط با نشانگان اصلی
ب) ۱نمره ای: نظام طبقه بندی فرعی(بیان یک ویژگی خاص مشترک)، برقراری ارتباط با نشانگان جزئی
تحلیل محتوای پاسخ های غیر عادی:
الف) طبقه بندی عمده خلاقانه
ب) کج فهمی بنیادی
| نکته : اجرای سوال های باقی مانده ، پس از قاعده توقف ، موجب اتلاف وقت ، کاهش انگیزه و کاهش عزت نفس آزمودنی می شود. |
| واژگان
|
مهارت ها و اهداف مورد بررسی :
- دانش معنا شناختی کلمه
- توانایی یادگیری
- میزان رشد زبان
- حافظه بلند مدت: بازیابی حافظه از طریق بیان کلمات
- تفکر انتزاعی
- مفهوم سازی کلامی: برای آزمودنی کلمه ای خوانده می شود.
- بیان کلامی: از او خواسته می شود که معنی آن کلمه را بیان کند.
- – شکل گیری مفهوم: -۱شنیدن کلمات -۲ با حداقل واژگان ، معنی و مفهوم کلمه مورد نظر را انتقال دهد -۳ تجربه کلامی-۴ زمینه های فرهنگی
| همبستگی مثبت معنی داری بین آزمون شباهت ها و واژگان وجود دارد:
-۱ شکل گیری مفهوم ۱- استدلال کلمه |
نمرات بالا در آزمون واژگان بیانگر:
- کارکردهای شناختی مطلوب ) شکل گیری مفهوم فهم کلمات سلاست کلام (
- فهم خواندن موثر و چندجانبه )فهم زمینه های کلامی بیان کلامی مطلوب (
- کارکردهای شناختی عالی ؛ تفسیر واژگان)خلاقیت اصالت ابتکار و نوآوری کلامی(
- توانایی دانش کلمه) فهم خواندن تدوین مفاهیم کلامی(
نمرات پایین در آزمون واژگان بیانگر:
- نقص شناختی در کنش های شناختی
- کارکردهای زبان شناختی
- زمینه های فرهنگی مرتبط با زبان مادری
- آسیب مغزی زبان پریشی
- تاخیر در رشد
- عوامل فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی
- ناتوانی یادگیری اختلال زبان گفتار
- اختلالات ارتباطی ، اختلالات مقابله ای و طیف اتیسم
| نکته : نقص شناختی در آزمون واژگان با نمره تراز کمتر از ۷ مشخص می شود |
| نکته : در تفسیر عملکرد پایین باید به زمینه های فرهنگی ، وضعیت اقتصادی اجتماعی ، مهاجرت و دو زبانه بودن کودک تاکید ویژه ای کرد. |
نکات مهم در اجرا و نمره گذاری آزمون واژگان:
| ضروری است که هر کدام از کلمات را که آزمودنی خواهان تکرار آن می باشد ، به میزان ضروری تکرار شود. تاکید بر دریافت دقیق آزمودنی از کلمه هدف یا سوال کلامی ضروری است. |
موقعیت پاسخ های عمومی آزمودنی :
-۱ پاسخ های حاشیه ای )رایج ترین پاسخ ها(:
آزمودنی پاسخ مرتبط با یک سوال را ارائه می کند ولی این پاسخ برای آن سوال مناسب نبوده و پاسخ وی به جنبه ای پیرامونی و فرعی معطوف است. )مثال: برای تصویر ماشین پاسخ می دهد: مهندس آن را می سازد.(
-۲ پاسخ های تعمیم یافته:
آزمودنی به طیف وسیع تری از پاسخ های مرتبط با یک سوال تاکید می کند. )مثال: برای تصویر گل پاسخ می دهد: یک گیاه است.(
-۳پاسخ های کارکردن:
آزمودنی به جای اینکه نام تصویر را عنوان نماید به کار کرد آن تاکید می کند.) مثال: برای تصویر سطل پاسخ می دهد: در آن زباله می ریزیم.(
-۴ حالت های دست:
آزمودنی با توجه به سوال ، حالت ها و ژست های دست را که معرف زبان بدن است نشان می دهد. )مثال: برای تصویر ماشین: حالت دست گرفتن فرمان را نمایش می دهد.(
تحلیل محتوای پاسخ های درست
معیار های پاسخ های دو امتیازی:
-۱ مترادف خوب: مثال: رقابت: سبقت گرفتن
-۲ کاربرد اصلی: مثال: چتر: از خیس شدن انسان در برابر باران محافظت می کند.
-۳ طبقه بندی فراگیر: مثال: گاو: حیوان اهلی پستاندار
-۴ چندین نشانه اولیه یا تعریفی: مثال: دوچرخه: داشتن پدال ، چرخ ، زین و …
-۵ استفاده از مفاهیم رابطه ای)روابط علّی و مفاهیم انتزاعی(: مثال: جذب: وقتی از چیزی خوشمان بیاید ، وقتی آب در خاک فرو می رود.
معیارهای پاسخ های یک امتیازی:
-۱ پاسخ هایی که محتوای ضعیفی دارند و به گونه ای دقیق مترادف نیستند ولی تا حدودی درست هستند.
-۱ ذکر فقط یک ویژگی یا نشانه اولیه
-۲ تفسیرهای محسوس
| فهمیدن
|
مهارت ها و اهداف مورد بررسی :
- رشد یافتگی شخصیت در تعاملات بین فردی
- شناخت موقعیت های اجتماعی
- مفهوم سازی-۱ :توانایی استفاده از تجارب گذشته و ارزیابی آنها ۲- کاربرد اطلاعات عمومی
- استدلال کلمه
- فهم و بیان کلامی
- رسش شناختی
- قضاوت اجتماعی :
– شناخت کامل و دقیق از زمینه های اجتماعی و فرهنگی
– فهم اصول و قواعد اجتماعی در موقعیت های متنوع زندگی
- عقل سلیم
- رفتار انطباقی )سازش یافتگی رفتار ، دانش استاندارد متعارف رفتار( : فهم قواعد عمومی در زندگی اجتماعی و بررسی دقیق موقعیت های اجتماعی
- استدلال سیال کلامی
- شاخص رشد زبان
- بازیابی حافظه
- مفهوم سازی عمومی) تشخیص مفاهیم عمومی که در زمینه اجتماعی کاربرد دارند):
– منفرد )سازگاری شخصی: ( -۱سازگاری شخصی اجتماعی -۲ حق و حقوق -۳ انضباط اجتماعی -۴رفاه انسان
– چندگانه )سازگاری اجتماعی(
| اطلاعات
|
مهارت ها و اهداف مورد بررسی :
- هوش متبلور: دانش اکتسابی از محیط و مدرسه
- حافظه بلند مدت : اکتساب اندوزش بازیابی )بازیابی حافظه: فرایند رمزگردانی آزمودنی در زمینه های امور تحصیلی(
- فراگیری مباحث درسی)ظرفیت آزمودنی در یادگیری مباحث آموزشگاهی ؛ یادگیری کلامی(: جغرافی ، تاریخ ، علوم تجربی ، شیمی ، فیزیک ، مقررات اجتماعی
- بازخوانی و یادآوری دانش از طریق تجربه های فرهنگی
- توانایی دانش: افزایش دامنه مطالعات عمومی
- فهم و ادراک شنیداری
- بیان کلامی
نکات مهم :
| آزمون اطلاعات با توانایی های پیچیده شناختی همراه نیست و با یادآوری اطلاعات مرتبط است. |
| برنامه مداخلات : خواندن مباحث: دانستنی ها ، یافته های شگفت انگیز ، تاریخ جهان ، زندگی حیوانات |
| نقص در آزمون اطلاعات بیانگر تنزل و افت تحصیلی در طیف وسیعی از دروس می باشد. |
| استدلال کلمه
|
مهارت ها و اهداف مورد بررسی :
- استدلال عمومی و تحلیلی
- فرایندهای عالی ذهنی:
-۱ استدلال انتزاعی کلامی -۲ تلفیق و ترکیب انواع اطلاعات برای تولید مفاهیم دیگر-۳ تفکر انعطاف پذیری -۴ نوآوری و خلاقیت
- تحلیل معنا شناختی کلمه :
-۱ شناخت الگوهای دستوری -۲ شناخت الگوهای ساختاری -۳ شناخت الگوهای معنی شناختی
| دانش آموزان LD ، ADHD ، آسیب مغزی و مضطرب در این آزمون نمره پایینی می گیرند |
مقیاس استدلال ادراکی
مهارت ها و اهداف مورد بررسی :
- هوش فضایی
- پردازش دیداری-فضایی
- ادراک زمینه و متن
- استدلال بسیار غیر کلامی
- تصویر سازی ذهنی
- کشف روابط غیر کلامی
- استدلال مهندسی
- استدلال استقرایی- مقیاسی
- کنش شناختی در زمینه ی عملکرد فنی هنری فضایی
- مقیاس استدلال ادراکی در مقایسه با فهم کلامی ، حافظه فعال و سرعت پردازش برآورد تقریبی دقیق تری از سازه هوش ارائه می نماید و بیشترین میزان سودمندی بالینی را دارد .
- شاخص توانایی عمومی)تلفیق فهم کلامی و استدلال ادراکی( کاربرد به سزایی در تشخیص گروه های استثنایی با تاکید بر سازه هوش )تیزهوش، کم توان ذهنی، ناتوانی( یادگیری دارد.
- با استفاده از تحلیل پراکنش بین هوشبهر استدلال ادراکی با هوشبهر فهم کلامی، حافظه فعال، وسرعت پردازش می توان به تشخیص آسیب مغزی پرداخت.
- استدلال ادراکی یک شاخص روانی شناختی عصب نگر بالینی کودک است . نواقص و آسیب های مغزی باعث
- می شود تا آزمودنی در مقیاس استدلال ادراکی نمرات پایینی کسب کند.
- ضعف در خرده آزمونهای استدلال ادراکی نشان دهنده ی اختلالات نقص توجه می باشد
- از طریق مفاهیم تصویری، استدلال ماتریس و تکمیل تصویر می توان به اندازه گیری استدلال سیال پرداخت .
| طراحی با مکعب |
مهارت ها و توانایی ها :
- مدیریت زمان
- تصویر سازی چند بعدی
- پردازش دیداری-فضایی)کاربرد نظامی- ورزشی(
- ادراک دیداری)حرکت و شناخت(
نکته : یادگیری مهارتهای حرکتی :
فاز اول ، شناخت
فاز دوم ، تداعی یا مجاورت
فاز سوم ، خود مختاری یا کنش اتوماتیک )ارتباط بین مهارتهاری حرکتی و زمینه ای شناختی(
زمان واکنش کمتر )انتقال پیام ها ی عصبی از مغز به اندامهای بدن و شاخص های حسی –حرکتی در حداقل زمان انجام می گیرد(
| مهارتهای حسی-حرکتی
)رشد مهارتهای حرکتی( |
| زبان
)رشد مهارتهای اجتماعی( |
| شناخت
)مهارتهای شناختی( |
- توانایی روانی – حرکتی : -حس جنبش – حس بینایی – حس تعادل
ارتباط بین قابلیت روان شناختی و قابلیت های حرکتی :
-۱ هماهنگی عصب –عضله
-۱ تناسب وضعیت بدن در اجرای مهارتهای حرکتی
-۲ آگاهی از وضعیت بدن در اجرای مهارتهای حرکتی ظریف و درشت
-۴ دقت و توجه و تمرکز
- فرایند های روان شناختی پایه :
– هماهنگی دیداری فضایی
– پردازش همزمان
*نقص فرایندهای روان شناختی پایه نشان دهنده ی مشکلات تحولی عصبی L.D – ADD – ADHD است).تفاوت معنی دار در نمره تراز طراحی با مکعب با امتیاز و بدون امتیاز(
*نمره تراز بالاتر بدون امتیاز زمانی بیانگر مشکلات عصبی –تحولی ، L.D و ADHD است.
- تلفیق فرآیندهای دیداری و حرکتی :
-۱ تحلیل محرک دیداری
-۲ ترکیب محرک دیداری با توانایی حرکتی
)نقص در این مهارت باعث آسیب مغزی، لختی حرکتی و اختلال حرکتی می شود. (
- پردازش همزمان
مراحل پردازش همزمان در طراحی با مکعب ها:
-۱ تحلیل محرک دیداری
-۲ ظرفیت انطباقی دهی)باز آفرینی از محرک دیداری(
-۳ ترکیب طرح دیداری)محرک دیداری( با تصویر سازی ذهنی
-۴ تحول محرک های حرکتی
-۵ سازندگی یک تصویر ذهنی محرک با قابلیت های حرکتی ظریف
- تفکیک شکل از زمینه در محرک دیداری:
الف( مشاهده ی دیداری
ب( توانایی همتراز سازی
نمره پایین در طراحی با مکعب ها بیانگر :
- نقص شناختی در زمینه ی تفکیک شکل و زمینه
- نقص شناختی در زمینه ی پردازش همزمان
- نقص شناختی در زمینه ی کارکردهای فضایی- دیداری
- نقص شناختی در زمینه ی کارکردهای توانایی همترازسازی
- آسیب مغزی
- عدم انطباق بینایی
- ضعف در ادراک
- سازماندهی دیداری
- تحلیل و ترکیب محرک های دیداری
| نکته :مهمترین آزمونی که در نسخه چهارم مقیاس هوشی وکسلر به مشاهده ی بالینی نیاز دارد، آزمون طراحی با مکعب ها است. |
| دانش آموزان LD و ADHD در این آزمون نمره پایینی می گیرند. |
| مفاهیم تصویر |
| آزمون طراحی با مکعب ها با هوش عمومی همبستگی بالا دارد. |
مهارت ها و توانایی ها :
- استدلال سیال غیر کلامی
- استدلال انتزاعی غیر کلامی
- استدلال طبقه ای
)فرایند انتزاع گویی عبارت است از -۱شناخت ویژگی مشترک در مفهوم سازی -۲ کشف رابطه پس از شناسایی(
نمره پایین بیانگر :
تشخیص احتمالی ناتوانی یادگیری )بعضی از کودکان L.D در استدلال سیال غیرکلامی نمره پایینی می گیرند چون تفکر قیاسی ندارند و نمی توانند کل را ببنند و جزء را بیرون بیاورند.(
-نشانگان آسیب مغزی – اختلالات هذیانی – روان پریشی -مصرف مواد مخدر
نکات مهم درتفسیرآزمون مفاهیم تصویر :
مفاهیم تصویر آزمون عاری از فرهنگ است.
مفاهیم تصویر در تشخیص آسیب مغزی حائزه اهمیت است.
افراد LD در این آزمون نمره پایینی می گیرند.
هوش سیال ، استدلال مبتنی براستنتاج و استنباط را انجام می دهد.
هوش:
-۱ سیال:هوش ذاتی )حیطه حافظه فعال(
-۱ متبلور :هوش اکتسابی) حیطه دانش اطلاعات و حافظه بلند مدت (
استدلال سیال یعنی :
– شناخت تفاوت و تشابهات
– ادراک کل نگر
– طبقه بندی کل نگر
| استدلال ماتریس |
مهارت ها و توانایی ها :
- استدلال:
سیال غیر کلامی، هوش سیال
انتزاعی گرایی
استقرا
قیاس
تمثیل
پردازش اطلاعات
- شناسایی تفاوت ها و شباهت ها
- درک روابط
- استمرار دقت و توجه ؛سطح ۱ ،تکمیل الگوی گسسته سوال ۱تا) ۱۴ ساده ترین ماتریس(
- کشف روابط پیچیده ؛ سطح ۲ ،تکمیل الگوی پیوسته سوال ) ,۱۵-۱۸ با کشف نوع تغییر در ردیف اول ، تغییر در ردیف دوم را پیش کرده و یکی از گزینه ها را انتخاب کند.
- استدلال تمثیل: سطح ۳، سوال ۱۹-۲۳ (توجه و تمرکز+ کشف رابطه+ استدلال تمثیل)
- استدلال مجموعه ای (مهم ترین توع استدلال): سطح ۴، سوال ۲۴ تا ۳۵ (ادراک کل نگر، یعنی ترتیب وتوالی و شناسایی الگوهای ارتباط در یک مجموعه، توانایی و استدلال تمثیل + استدلال قیاسی + استدلال مجموعه)
| ساده ترین آزمون در فرایند اجرا ، استدلال ماتریس است . |
| استدلال ماتریس از زمینه های اجتماعی-فرهنگی و زمینه های زبانی تاثیر می پذیرد. |
| استدلال ماتریس سنگ زیر بنایی محتوایی سوال های حیطه غیر کلامی است |
| تکمیل تصاویر |
| دراکثر مقیاس های هوش، استدلال ماتریس همبستگی شدیدی را با هوشبهر کل نشان می دهد. |
مهارت ها و توانایی ها :
- تمرکز
- بازشناسی دیداری جزئیات ضروری یک تصویر کل نگر )نقص توجه(
- ادرادک دیداری – سازماندهی دیداری – استدلال دیداری
- کارکردهای حافظه
- استدلال سیال
نمرات پایین در آزمون تکمیل تصاویر بیانگر :
- نقص اختلال نقص توجه
- ناتوانی یادگیری یادگیری
- اضطراب
- افسردگی
- ضعف در روان خوانی و صحیح خوانی
| دانش آموزان LD و ADHD در این آزمون نمره پایینی می گیرند. |
| نکته : درمواقع نادری که به نواقص حس-حرکتی، آزمون طراحی با مکعب ها امکان پذیر نمی باشد، باید از نمره تراز، تکمیل تصویر استفاده کرد |
مقیاس سرعت پردازش
جواب درست را در زمان سریع گفتن
- همپوشی قابل توجهی بین مقیاس سرعت پردازش و حافظه فعال در کودکان با مشکلات عصبی- تحولی وجود دارد.
- سرعت پردازش تحت تاثیر حافظه فعال قرار دارد.
- مقیاس سرعت پردازش حساسیت فزاینده ای را به عوارض عصب شناختی نشان می دهد. )سرعت پردازش، درسنجش روان شناسی عصب نگر، کاربرد بسیاری برای تشخیص ناتوانی یادگیری دارد.(
- آزمودنی که دچار اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه می باشدو عوارض عصب شناختی مرتبط با اختلالاتی همچون صرع، آسیب مغزی بحران زا می باشد، عملکرد ضعیف تری در مقیاس سرعت پردازش دارد.
- دامنه سنی بر تحول شناختی اثر دارد و تحول شناختی بر سرعت پردازش اثر دارد. پس با افزایش سن، عملکرد سرعت پردازش بهبود می یابد، تعداد پیوندهای انتقالی در سیستم اعصاب مرکزی افزایش می یابد و این فرایند با توسعه میلین سازی در سیستم عصبی همراه است که منجر به افزایش ظرفیت آزمودنی در توجه، تمرکز و دیگر فرایند های روان شناختی می شود.
- هرگونه نقص در پوشش میلین سازی موجب بروز مشکلات در زمینه سرعت پردازش و حافظه فعال می شود.
- هوش جنبشی )یا سرعت پردازش( عبارت است از : ۱-حرکات چشم ها ۲- غربالگری دیداری ۳-هماهنگی چشم و دست ۴- هماهنگی چشم وپا۵- هماهنگی عصب- عضله با چشم ها ۶- واکنش جسمانی در هماهنگی عضلات درشت و ظریف.
- در آزمون سرعت پردازش، چشم ، هدایت کننده ی دست است ) حرکات چشم می تواند اطلاعات اصلی بنیادی را در زمینه یک شکل یا یک محرک دیداری ارائه دهند. و از طریق آن ها اندازه شکل، حجم و سرعت را مشاهده کرد.(
مهارت پیگیری دیداری چیست و چه تاثیری در سرعت پردازش و مشکلات یادگیری دارد؟
مهارت پیگیری دیداری عبارت است از کشف و شناسایی محرکهای محیطی و پاسخ دقیق و موثر به آن ها (الگوی حرکت چشم ها برای تثبیت بخش های متفاوت یک یا چند محرک دیداری)
نقص مهارت پیگردی دیداری باعث مشکلات خواندن و نوشتن می شود از جمله: روخوانی،روان خوانی، فصیح خوانی ، صحیح خوانی، فهم خواندن، شناخت نمادهای علامت گذاری.
نقص در فرآیند پیگردی دیداری با مشکلات خواندن و نوشتن همراه است که به عنوان نواقص ادراک دیداری در نظر گرفته می شود.(ادراک دیداری: دریافت یک محرک دیداری+ تجزیه و تحلیل محرک دیداری- واکنش مطلوب محرک دیداری )
پیگردی دیداری : ادراک دیداری( دریافت محرک و تحلیل محرک) + واکنش مطلوب محرک .
با افزایش دامنه سنی و تغییرات حسی- حرکتی، ظرفیت ادراکی افزاش یافته و پیگردی دیداری کامل تر می شود. (ارتباط بین حرکت و شناخت)
افزایش دامنه سنی: تیزی بینایی، حرکت چشم ها ، تثبیت بینایی ، ادراک دیداری پیگردی دیداری
)تحول سنی -افزایش پوشش میلین – کاهش زمان ثبت بینایی – کاهش زمان واکنش به محرک توسعه قابلیت های پیگردی دیداری(
افزایش پوشش میلین عامل موثر در پیگردی دیداری و سرعت پردازش است.
رویکرد درمانی : اصلاح و تربیت حرکات چشم ها
کسب رفتاهای پیگردی فعال پیچیده ، در دامنه ی سنی سه سال امکان پذیر است.
اثر بخشی مداخلات به هنگام ،در زمینه مشکلات پیگردی حدود۰/۳۳ گزارش شده است.
| رمزگذاری |
مهارت ها و توانایی ها :
- توجه ، انگیزش
- سرعت پردازش
- حافظه کوتاه مدت
- هماهنگی چشم و دست
- توانایی یادگیری
- توانایی اسکن کردن دیداری
این آزمون در سه مرحله ارائه می شود: ۱-معرفی آزمون ۲- اجرای نمونه ۳- اجرای آزمودنی
بررسی کارکرد های آزمودنی در ۴ فاصله ی زمانی ) ۳۰ ثانیه – ۶۰ ثانیه – ۹۰ ثانیه – ۱۲۰ ثانیه ) بررسی میشود
| دانش آموزان ناتوان یادگیری سیر پیشرونده در رمز گذاری دارند. |
| افراد وسواسی ، افرادافسرده و افراد ADHD معمولا در این آزمون نمره کمی می آورند. |
| نمادیابی |
| دانش آموزان بیش فعال توام با نقص توجه سیر پس رونده ای در رمزگذاری دارند. |
مهارت ها و توانایی ها :
- تصمیم گیری سریع واکنش مطلوب ) صحنه برداری – ادراک دیداری ) ادراک صحیح دیداری(
- توانایی های حرکتی- دیداری
- توجه سریع به جزئیات
- انعطاف پذیری شناختی
- حافظه کوتاه مدت دیداری
- توانایی یادگیری
- فهم شنیداری
- تمرکز
- تمییز دیداری
- سازماندهی ادراکی
| افزایش دامنه ی سنی و تحول شناختی در پرتو میلین سازی سلول های عصبی و تحریکات محیطی نقش موثر در توانایی حرکتی دیداری دارند. |
| نقص در ثبت کردن سریع جزئیات و ادراک دقیق بینایی، اختلال خواندن را به وجود می آورد. |
| حذف کردن |
مهارت ها و توانایی ها :
- توجه انتخابی
- تمرکز
- تمیز دیداری
- آمادگی دیداری
- سرعت عمل پیگردی دیداری
یک آزمون مستقل در اندازه گیری توجه انتخابی و تمرکز می باشد
فرایند پیگردی دیداری } الگوی حرکت چشم ها – فضای دید – الگوی دیداری
از طریق بررسی دقیق پاسخ های آزمودنی می توان به ضعف و آگاهی اوقات » غفلت ورزی دیداری» آزمودنی پی برد.
اختلال توجه
-۱ اختلال نگهداری توجه : توانایی اندک در تداوم زمانی بر روی یک تکلیف
-۲ اختلال تغییر توجه : ناتوانی در تغییر مرکز توجه و ضعف در تغییر جهت توجه ازیک محرک به محرک دیگر ) نقص معطوف سازی (
-۳ اختلال ثبت توجه : عدم توانایی برای نگه داشتن موقت اطلاعات، ضعف در حافظه حسی و حافظه کوتاه مدت
-۴ اختلال تقسیم بندی توجه : ناتوانی در پردازش حداقل دو محرک
توجه از نظر کارکرد و حوزه عملیات
-۱ توجه توزیع شده ) توجه همزمان به بیش ازیک تکلیف(
-۲ توجه مستمر ) توانایی نگه داری پاسخ رفتاری در طول فعالیت(
-۳ توجه انتخابی) انتخاب محرک از بین محرک های مختلف(
-۴ توجه متمرکز) توانایی پاسخ دادن جداگانه به محرک دیداری، محرک شنیدری و یا لامسه(.
مقیاس حافظه فعال
- پردازش یادگیری کلامی
- ارتباط بین تفکر و زبان
- معنی سازی مطالب و کارکردهای معناشناختی
- اکتساب ، نگهداری و دستکاری فعالانه اطلاعات ؛ مراحل آن شامل:
-۱ توجه و تمرکز
-۲ اکتساب کوتاه مدت
-۳ دستکاری اطلاعات
-۴ تفکر )انجام وظایف پیچیده شناختی ، فراهم سازی فضای ذهنی(
-۵ خلق ایده های نوین ، تفکر نقادانه ، ارزش گذاری اخلاقی
- کنش های شناختی:
استدلال فهمیدن یادگیری توجه خلاقیت ) حافظه فعال سنگ زیربنای کنش های شناختی است.(
- توسعه حافظه فعال ، منجر به انعطاف پذیری و غنی سازی کارکردهای حافظه می باشد.
- متخصصان ناتوانی یادگیری ، از حافظه فعال به عنوان مهم ترین مقیاس در سنجش توانمندسازی شناختی استفاده می کنند.
- اثرات حافظه فعال بر انجام کنش های شناختی از قبیل توجه باعث شده تا کارشناسان در زمینه ADHD به نظریه های کاربردی حافظه فعال پیرامون تشخیص و مداخله روی آورند.
- کارکردهای مجری مرکزی در سنجش ناتوانی یادگیری و اختلال بیش فعال توام با نقص توجه بسیار حائز اهمیت است.
نقش فعالیت های مجری مرکزی در حافظه فعال:
- تعیین می کند که چه اطلاعاتی باید اندوزش شوند.
- انواع و چگونگی تلفیق اطلاعات را مشخص می سازد.
- فعالیت های بخش های دیگر )حلقه واج شناختی و طرحواره دیداری فضایی ( بارز می شود.
- تنظیم و هدایت شاخص های توجه نسبت به اطلاعات مرتبط(مدیریت توجه): اندوزش ، سازماندهی و تلفیق اطلاعات مناسب از یک سو؛ محو سازی ، حذف و واپس زنی و سرکوب اطلاعات نامربوط از سوی دیگر.
| توجه و تمرکز دو فرایند متوالی بوده و از کارکردهای مجری مرکزی می باشد.
)توجه یعنی انتخاب یک محرک از بین محرک های مختلف و تمرکز یعنی ذهن هوشیار و فعال برای دریافت محرک( |
| مقیاس حافظه فعال، حساسیت شدیدتری را به ناتوانی یادگیری دارا بوده و از آن می توان به عنوان مقیاس معتبر در تشخیص و شناسایی ناتوانی یادگیری استفاده نمود. |
| ظرفیت عدد |
| تنها مقیاس مشترک در میان مقیاس های هوشی معتبر جهان )وکسلر و استنفورد بینه( حافظه فعال می باشد.
البته حافظه فعال در بینه دو شکل مجزای کلامی و غیرکلامی دارد. |
مهارت ها و اهداف مورد بررسی :
- حافظه فعال
- حافظه کوتاه مدت شنیداری
- انتقال اطلاعات
- دستکاری ذهنی
- تصویرسازی دیداری فضایی
- فرایندهای روان شناختی بنیادین:
هوشیاری ذهنی ، انعطاف پذیری شناختی ، ثبت شناختی ، ظرفیت توجه و تمرکز حواس ، مهارتهای دستکاری ذهنی
- توانایی توالی و به یادآوری مرتب و منظم
توالی سازی : الف( زمانی ب( مکانی
*** دانش آموزانی که در فهم خواندن و استدلال ریاضی با مشکل روبرو هستند در مهارت توالی سازی ، نقص شناختی نشان می دهند.
*** مهارت توالی سازی در استدلال سیال نقش موثری دارد و موجب بروز تفکر استقرایی و گاهی تفکر قیاسی می شود.
*** نقص توالی سازی: گم گشتگی و اغتشاش ذهنی در رخدادهای زمانی اختلال فهم کلامی و غیر کلامی اختلال ریاضی اختلال فهم خواندن ناسازگاری بین فردی
*** مهارت توالی سازی در آزمون تنظیم تصاویر مقیاس هوشی وکسلر وجود دارد.
مداخلات آموزش در پیش دبستان :
مفهوم سازی کوچک و بزرگ
مفهوم سازی مفاهیم اول و آخر
مفهوم سازی مفاهیم کودک و بزرگسال
نمره پایین درظرفیت عدد بیانگر :
- نقص در فرایندثبت اطلاعات: معکوس < مستقیم
- نقص در پردازش همزمان و دست کاری ذهنی : مستقیم < معکوس
- دانش آموزان تیزهوش توام با اختلال یادگیری : معکوس < مستقیم
- دانش آموزان با ناتوانی خواندن در آگاهی واج شناختی : مستقیم < معکوس
| شکاف بین دو نمره ی تراز مستقیم و معکوس با حداقل سه نمره در تصمیم گیری بالینی حائز اهمیت است. |
| آزمون ظرفیت عدد به کارکردهای شناختی معطوف است و از آن می توان به عنوان ابزاری دقیق در پیش بینی استعداد تحصیلی استفاده نمود. |
| توالی عدد- حرف |
| نمره پایین نشان دهنده ی فقدان توجه و تمرکز است که می تواند ناشی از اضطراب باشد. |
مهارت ها و اهداف مورد بررسی :
مهارت توالی سازی توالی
دست کاری ذهنی
توجه و تمرکز
حافظه کوتاه مدت شنیداری
تصویر سازی دیداری شنیداری
توالی سازی ذهنی
تصویرسازی دیداری فضایی
سرعت پردازش
| این آزمون در تشخیص ناتوانی یادگیری، اختلال نقص توجه، اختلال گفتار و زبان نقش تعیین کننده ای دارد. |
| در برخی موارد خاص که آزمودنی در دامنه ی سنی کمتر از ۷ سال قرار دارد و هنوز نتوانسته نظم مرتبط با اعداد را فرا بگیرد پیشنهاد می شود از آزمون جانشین محاسبات استفاده گردد.
|
| محاسبات |
مهارت ها و اهداف مورد بررسی :
- توانایی استدلال عدد
- حافظه کوتاه مدت و بلند مدت
- هوشیاری ذهنی)دقت و تمرکز(
- استدلال منطقی
- استدلال سیال
- توالی
- ادراک شنیداری
| محاسبات ریاضی عبارت است از: دانش ریاضی استدلال ریاضی |
| تفاوت آزمون محاسبات در وکسلر ۴ با آزمون استدلال کمی هوش آزمای استنفورد بینه این است که در این آزمون از خودکار و دفتر یادداشت استفاده نمی شود و آزمودنی باید با بهره گیری از حافظه فعال و بصورت ذهنی محاسبات را انجام دهد. |
| آزمونگر نمی تواند یک سوال را بیش از دو مرتبه برای آزمودنی تکرار کند. |
جهت دریافت مشاوره خرید کیت آزمونآزمون وکسلر IV، نرم افزار تفسیر، دوره آموزشی اجراو تفسیر و رفع اشکال و پشتبانی اجرا با ما در تماس باشید.
مریم کاهی – مرکز ذهن برتر
۰۹۱۵۳۰۱۷۲۵۹
